Μαυροβούνιο: Ὁ Κόλπος τοῦ Κοτορ
Ἐπισκεφθήκαμε τό Μαυροβούνιο, καί συγκεκριμένα τόν Κόλπο τοῦ Κότορ στά τέλη Ἰουλίου, στήν τουριστική αἰχμή του. Ἐντυπώσεις? Πανέμορφα τοπία, κοσμικό, τουριστικό, ἀκριβό!
Προσγειωθήκαμε στό ἀεροδρόμιο τοῦ Dubrovnik, παραλἀβαμε τό αὐτοκίνητό μας καί περάσαμε τά σύνορα γιά τό Μαυροβούνιο!
Τό Μαυροβούνιο συνορεύει μέ τήν Κροατία, τή Βοσνία-Ἐρζεγοβίνη, τή Σερβία, τό Κόσοβο καί τήν Ἀλβανία. Βρίσκεται σέ μία περιοχή μέ ταραγμένη ἱστορία καί πληθώρα ἐξελίξεων. Πρωτεύουσα καί μεγαλύτερή του πόλη εἶναι ἡ Ποντγκόριτσα, ὡστόσο, πολιτιστική πρωτεύουσα τῆς χώρας θεωρεῖται ἡ ἱστορική καί παλιότερη πόλη Τσετίνιε (Cetinje), ἡ ὁποία χαρακτηρίζεται καί "Prijestonica", πού στήν πραγματικότητα σημαίνει «ἡ πρώην βασιλική πρωτεύουσα». Δυστυχῶς δέν ἐπισκεφθήκαμε καμμία ἀπό τίς δύο.
Μαυροβούνιο: Ἱστορία
Ἀπό τό 1878 μέχρι τό 1918 τό Μαυροβούνιο ὑπῆρξε κράτος διεθνῶς ἀναγνωρισμένο. Στή συνέχεια ὅμως τό ὄνομά του ἐξαφανίσθηκε γιά 85 χρόνια ἀπό τόν εὐρωπαϊκό χάρτη. Ἀπό τήν ἄνοιξη τοῦ 2003 ἔκανε καί πάλι τήν ἐμφάνισή του, ὄχι ὅμως γιά νά χαρακτηρίσει ἕνα ἰδιαίτερο κράτος, ἀλλά μόνο τό συστατικό τμῆμα τῆς νεοϊδρυθεῖσας ἕνωσης «Σερβίας-Μαυροβουνίου». Δύο ζητήματα, πού συνδέονται στενά μεταξύ τους, διχάζουν τόν πληθυσμό τοῦ Μαυροβουνίου ἀκόμη καί σήμερα: τό ζήτημα τῆς ἐθνικῆς του ταυτότητας καί τῆς σχέσης του μέ τή Σερβία. Ἐνῶ οἱ μισοί κάτοικοί του αἰσθάνονται Μαυροβούνιοι καί εἶναι ὑπέρ τῆς ὕπαρξης ἰδιαίτερου κράτους, οἱ ὑπόλοιποι μισοί ταυτίζονται μέ τούς Σέρβους καί ἐπιθυμοῦν τή διατήρηση τῆς ἕνωσης μέ τή Σερβία.
Πληθυσμιακά, ἡ χώρα ἁπαρτίζεται κυρίως ἀπό ἄτομα πού προσδιορίζουν τόν ἑαυτό τους ὡς Μαυροβούνιους καί Σέρβους. Γενικότερα, οἱ διαφορές μεταξύ τῶν δύο αὐτῶν ἐθνοτικῶν ὁμάδων, ἀποτελοῦν ἕνα ἀμφιλεγόμενο θέμα. Παρόλο πού κατά τήν περίοδο τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας παρέμειναν ἀποκλεισμένοι μεταξύ τους, κατάφεραν νά διατηρήσουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά, μεταξύ τῶν ὁποίων ὀρθόδοξες χριστιανι-κές παραδόσεις καί πολλά ἄλλα πολιτιστικά στοιχεῖα, ὅπως τό Κυριλλικό ἀλφάβητο. Γι' αὐτόν τόν λόγο, εἶναι σύνηθες γιά τούς Σέρβους νά ἀντιλαμβάνονται τούς Μαυροβούνιους ὡς «Σέρβους τῶν Βουνῶν», ἐνῶ ἀντίστοιχα καί πολλοί Μαυροβούνιοι αὐτοπροσδιορίζονται ὡς Σέρβοι. Σήμερα, θρησκευτικά, τή μεγαλύτερη πλειοψηφία τοῦ πληθυσμοῦ ἀποτελοῦν Χριστιανοί Ὀρθόδοξοι, ἐνῶ ἔντονη εἶναι καί ἡ Μουσουλμανική παρουσία.
Τό πολίτευμα τῆς χώρας εἶναι ἡ Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, ὕστερα ἀπό τήν πλήρη ἀνεξαρτησία πού κέρδισε ἀπό τή Σερβία, μέ ἕνα δημο-ψήφισμα πού διεξήχθη τό 2006, στό ὁποῖο μόλις λίγο πάνω ἀπό τό ἀπαιτούμενο 55% τῶν κατοίκων συμφώνησαν νά ἀποσχιστοῦν ἀπό τήν προηγούμενη Ὁμοσπονδία. Ἔτσι, τό 2007, υἱοθετήθηκε καί τό πρῶτο ἐπίσημο Σύνταγμα τῆς χώρας.
Εὐτυχῶς εἴχαμε διαλέξει γιά τή διαμονή μας τό Perast, τό πιό ἤσυχο καί γραφικό χωριό ἀπό ὅσα βρίσκονται πάνω στόν κόλπο.
Perast
Ἡ περιοχή γύρω ἀπό τό Πέραστ κατοικεῖται ἀπό τή Νεολιθική περίοδο. Ἱδρύθηκε ἀρχικά ἀπό τούς Ἰλλυριούς, ἱνδοευρωπαϊκή φυλή, καί ὑπάρχουν καταγραφές γι' αὐτό ὡς σημαντικό ψαροχώρι ἀπό τό 1336.
Τό μικροσκοπικό φυσικό νησάκι τοῦ Ἁγίου Γεωργίου (Sveti Đorđe), μέ τό ὁμώνυμο μοναστήρι τῶν Βενεδικτίνων, τοῦ 12ου αἰώνα, βρίσκεται ἀκριβῶς μπροστά ἀπό τό Πέραστ. Τό γειτονικό τεχνητό νησάκι τῆς Παναγίας τῶν Βράχων κατασκευάστηκε βυθίζοντας καί στοιβάζοντας αἰχμαλωτισμένα πλοῖα καί βράχια.
Σήμερα, συχνά ἀποκαλεῖται ἡ πιό ἥσυχη πόλη τῆς Μπόκα. Τά στενά δρομάκια καί τά πολυάριθμα, ὡς ἐπί τό πλεῖστον ἐγκαταλελειμμένα, ἀναγεννησιακά καί μπαρόκ παλάτια, μαρτυροῦν τόν παλαιότερο πλοῦτο τοῦ κόλπου τοῦ Κότορ καί τίς ἡμέρες πού οἱ κάτοικοί του ζοῦσαν μιά πολυτελῆ ζωή.
Τό Πέραστ ἤκμασε κατά τήν Ἐνετική περίοδο κυρίως, ὅταν χτίστηκαν οἱ ἀμυντικοί πύργοι του καί τό Φρούριο τοῦ Ἁγίου Σταυροῦ. Ἡ πόλη ἐπεκτάθηκε καί περιλάμβανε πάνω ἀπό 20 μπαρόκ παλάτια, 18 ἐκκλησίες καί μία σημαντική ναυτική σχολή. Αὐτό ἐξηγεῖ γιατί τό χωριό ἔχει μιά ἔντονη βενετσιάνικη ἀτμόσφαιρα ἀκόμα καί σήμερα. Τό χωριό ἔχει στρατηγική θέση ἀπέναντι ἀπό τή στενή εἴσοδο τοῦ κόλπου τοῦ Κότορ. Μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου, ἐξελίχθηκε σέ μιά μεγάλη ναυτική δύναμη στήν περιοχή.
Μετά τήν πτώση τῆς Βενετίας στά χέρια τοῦ Ναπολέοντα, τό Πέραστ (ὅπως καί τό μεγαλύτερο μέρος τοῦ Μαυροβουνίου) κατακτήθηκε ἀπό Αὐστριακούς, Ἰταλούς καί Γάλλους πρίν γίνει μέρος τῆς Γιουγκοσλαβίας. Τελικά, τό Μαυροβούνιο ἀπέκτησε τήν ἀνεξαρτησία του τό 2006.
Τό Πέραστ ἦταν κάποτε μιά πόλη ναυτικῶν καί ἦταν γνωστή ἀκόμη καί ἐκτός τοῦ Μαυροβουνίου. Μποροῦμε νά δοῦμε ἀκόμη καί σήμερα τά διάσημα πέτρινα παλάτια καί τά παλάτια τῶν καπετάνιων. Ὑπάρχουν 16 διατηρητέα παλάτια, μεταξύ τῶν ὁποίων καί τό μπαρόκ παλάτι Μπούγιοβιτς στήν εἴσοδο τοῦ Πέραστ. Ἄλλα παλάτια εἶναι: Μπρόνζα, Σεστοκρίλοβιτς, Μαζάροβιτς, Μπάλοβιτς, Βίσκοβιτς, Παβλοβιτσίνι, Μαρτίνοβιτς, Ζμάγιεβιτς καί ἄλλα. Ὅλα τους ἀντιπροσωπεύουν τίς 12 ἀδελφότητες πού ὑπῆρχαν στό Πέραστ. Κάποτε ἄκουγε κανείς τόν ἦχο βημάτων μέρα καί νύχτα, ἐνῶ στούς ὅρμους του ἔδεναν ἑκατοντάδες ἱστιοπλοϊκά. Σήμερα τό Πέραστ εἶναι μία τουριστική πόλη μέ ἀκριβά ξενοδοχεῖα καί ἐστιατόρια.
Τό Perast, με τή στρατηγική του θέση στήν εἴσοδο τοῦ φιόρδ εἶναι ἡ καρδιά τῆς ναυτικῆς ἱστορίας τοῦ κόλπου. Κάποτε ὁ Μεγάλος Πέτρος ἔστειλε ἐδῶ τούς εὐγενεῖς του γιά νά μάθουν τή ναυτική τέχνη ἐνῶ τήν ἐποχή τῆς ἀκμῆς τῆς πόλης στή θαλάσσια περιοχή γύρω της ἔβλεπε κανείς ἕως καί 400 ἐμπορικά καί πολεμικά πλοῖα.
Καί σήμερα βλέπεις ἀμέτρητα πλοιάρια, ἀλλά εἶναι γιά τουριστικούς σκοπούς.
Κότορ
Τό Κότορ ἔχει ἱστορία δύο χιλιάδων χρόνων. Ἡ πόλη, πού ἀναφέρεται γιά πρώτη φορά τό 168 π.Χ., κατοικήθηκε κατά τήν ἀρχαία Ρωμαϊκή ἐποχή, ὅταν ἦταν γνωστή ὡς Acruvium, Ascrivium ἤ Ascruvium (ἀρχαία ἑλληνικά: Ἀσκρήβιον) καί ἦταν μέρος τῆς ρωμαϊκῆς ἐπαρχίας τῆς Δαλματίας.
Ἡ πλούσια ἱστορία τοῦ Κότορ εἶναι παράλληλη μέ τόν πολιτισμό τῆς πόλης, τήν ὁποία κυβέρνησαν πολλοί κατακτητές: οἱ Ἰλλυριοί, οἱ Βενετοί, οἱ Αὐστριακοί, οἱ Γάλλοι... Ἀρχικά, ἡ πόλη κυβερνήθηκε ἀπό τούς Ἰλλυριούς (3ος καί 2ος αἰώνας π.Χ.). Οἱ Ρωμαῖοι εἶναι ἐκεῖνοι πού θεωροῦνται ἱδρυτές τοῦ Κότορ καί τό κατεῖχαν ἀπό τό 168 π.Χ. ἕως τό 476 μ.Χ. , ὅταν διαλύθηκε ἡ Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία. Μετά τούς Ρωμαίους, μέχρι τό ἔτος 1185, τό Κότορ βρισκόταν ὑπό τήν κυριαρχία τοῦ Βυζαντίου καί ὀνομαζόταν Δεκαδερόν.
Τήν περίοδο 1185 - 1371, το Κότορ παραμένει μία ἀπό τίς παράκτιες πόλεις πού ἀποτελοῦν μέρος τοῦ μεσαιωνικοῦ σερβικοῦ κράτους, ὑπό τή διοίκηση τῆς δυναστείας τῶν Νεμάνιτς. Ἡ δυναστεία τῶν Νεμάνιτς ὀνομάζει τήν πόλη Κότορ καί τήν μετατρέπει σέ λιμάνι, μέσω τοῦ ὁποίου διατηρεί συνδέσεις μέ τή Δύση καί τό Κότορ γνωρίζει σημαντική οἰκονομική καί πολιτιστική ἄνθηση.
Στή συνέχεια, καταλαμβάνεται ἀπό τούς Οὔγγρους (1371 -1384) καί τούς Βόσνιους (1384 - 1391). Τήν περίοδο 1391-1420, τό Κότορ γίνεται ἀνεξάρτητη Δημοκρατία. Λόγω τοῦ κινδύνου κατάληψης τῆς πόλης ἀπό τούς Τούρκους, τό 1420, οἱ κάτοικοι τοῦ Κότορ ἐθελοντικά, καί σύμφωνα μέ τήν ἀπόφαση τοῦ Μεγάλου Συμβουλίου, παρέδωσαν τή διοίκηση τῆς πόλης στή Δημοκρατία τῆς Βενετίας. Μέχρι τό 1797, τό Κότορ βρισκόταν ὑπό τήν κυριαρχία τῆς Βενετίας. Λαμβάνοντας ὑπόψη τό γεγονός ὅτι ἐκείνη τήν ἐποχή τό Κότορ ἦταν πεδίο μάχης, ἡ περίοδος μέχρι τό 1797 θεωρεῖται ἡ πιό δραματική καί δύσκολη στήν ἱστορία του.
Ἀπό τό 1797 ἕως τό 1805, τό Κότορ ἀποτελεῖ μέρος τῆς Αὐστριακῆς αὐτοκρατορίας. Τό 1806, οἱ Ρῶσοι ἔρχονται στό Κότορ καί το κυβερνοῦν για ἕναν μόλις χρόνο - μέχρι το 1807. Οἱ Γάλλοι σύντομα ἀπειλοῦν τήν πόλη. Καθώς ὁ ρωσικός στρατός ἠττήθηκε ἀπό τούς Γάλλους, στή μάχη κοντά στό Φρίντλαντ, οἱ Ρῶσοι μέ μυστική συμφωνία παραδίδουν τό Κότορ στή Γαλλία, ἡ ὁποία τό κυβερνᾶ ἀπό τό 1807 ἕως τό 1813.
Ὁ Μαυροβούνιος ἡγεμόνας Πέτρος Α΄ Πέτροβιτς βοηθᾶ τούς κατοίκους τοῦ Κότορ τόν Σεπτέμβριο τοῦ 1813. Ἐκείνη τήν ἐποχή, οἱ Μαυροβούνιοι καί οἱ κάτοικοι τῆς Μπόκα (ἄλλη ὀνομασία γιά τούς κατοίκους τοῦ Κότορ) μάχονται μαζί ἐνάντια στή Γαλλική Μοναρχία. Ἔρχεται μία βραχυπρόθεσμη ἕνωση τῆς Μπόκα καί τοῦ πρώην Μαυροβουνίου. Ὡστόσο, αὐτή ἡ ἔνωση διήρκεσε μόνο 9 μῆνες, καθώς τό Συνέδριο Εἰρήνης τοῦ Παρισιοῦ, τό 1814, δέν ἀναγνώρισε αὐτήν τήν ἕνωση, ὁπότε ἡ Μπόκα μέ τά περίχωρά της δίνεται στήν Αὐστρία (1814 - 1918).
Ἡ ἑκατονταετής βασιλεία τῆς Αυστρίας στό Κότορ σημαδεύτηκε ἀπό πολυάριθμες ἐξεγέρσεις. Ἡ πολυαναμενόμενη ἀπελευθέρωση ἦρθε τό 1918. Ὅπως ὅλες οἱ ἄλλες πόλεις τοῦ πρώην Βασιλείου τῶν Σέρβων, Κροατῶν καί Σλοβένων, τό Κότορ, ἐξαντλήθηκε ἀπό τίς πολυάριθμες κατοχές, γιά νά ἔρθει ἄλλη μία, ἡ Γερμανική. Ὁ 20ός αἰώνας ἔφερε σημαντικές προκλήσεις γιά τό Κότορ, ἰδίως κατά τή διάρκεια τοῦ Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ἡ πόλη ὑπέστη ζημιές, ἀλλά τό πνεῦμα καί ἡ κληρονομιά της ἐπιβίωσαν. Ἀπελευθερώθηκε ἀπό τόν ναζιστικό ἔλεγχο τόν Νοέμβριο τοῦ 1944. Μετά τόν πόλεμο, τό Κότορ ἔγινε μέρος τῆς Σοσιαλιστικῆς Ὁμοσπονδιακής Δημοκρατίας τῆς Γιουγκοσλαβίας καί γνώρισε μιά περίοδο ἀνοικοδόμησης καί ἀνανέωσης.
Κάναμε καί τή βαρκάδα μας στόν κόλπο. Ἐπισκεφθήκαμε τό νησάκι τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, τήν Παναγία τῶν Βράχων, μία ἀπό τίς πολλές βάσεις ὑποβρυχίων καί τήν Μπλέ Σπηλιά, ὅπου οἱ τολμηροί (!) βούτηξαν!
Fašinada
Ἔτυχε νά εἴμαστε στό Perast τήν κατάλληλη ἡμέρα, στή γιορτή τῆς Παναγίας τῶν Βράχων. Ἡ Fašinada εἶναι μιά ἐτήσια παραδοσιακή ἐκδήλωση πού γίνεται στό Perast στίς 22 Ιουλίου. Αὐτή ἡ μοναδική τελετή περιλαμβάνει τή συγκέντρωση τῆς τοπικής κοινότητας γιά τήν ἐναπόθεση λίθων γύρω ἀπό τό νησί τῆς Παναγίας τῶν Βράχων, συμβάλλοντας ἔτσι στή διατήρηση τῆς δομῆς τοῦ νησιοῦ. Αὐτή ἡ παράδοση, βαθιά ριζωμένη στήν ἱστορία τῆς πόλης, περιλαμβάνει ἀποκλειστικά συμμετοχή ἀνδρῶν πού ἐκτελοῦν αὐτό τό ἔργο μέ τή συνοδεία παραδοσιακῶν λαϊκῶν τραγουδιῶν. Ἀξιοσημείωτο εἶναι ὅτι αὐτό τό ἔθιμο τηρεῖται συνεχῶς γιά πάνω ἀπό 500 χρόνια, ἔχοντας ἀντέξει πολέμους, φυσικές καταστροφές ὅπως σεισμούς, ἀκόμη καί τήν πρόσφατη πανδημία.
Τό ὄνομα «Fašinada» προέρχεται ἀπό τήν ἰταλική λέξη «fascia», πού σημαίνει «ταινία» ἤ «ἐπίδεσμος», μιά ἀναφορά στήν πρακτική τοῦ δεσίματος σκαφῶν καθώς μεταφέρουν πέτρες στό νησί, στολισμένες μέ κλαδιά κοινῆς φράξου. Αὐτή ἡ τελετουργία δέν εἶναι μόνο γιά λόγους παράδοσης, ἀλλά ἐξυπηρετεῖ καί ἕναν πρακτικό σκοπό. Ἡ διάβρωση τῆς θάλασσας, εἰδικά κατά τή διάρκεια τοῦ χειμώνα, ἀπαιτεῖ αὐτές τίς ἐτήσιες ἐνισχύσεις γιά νά διασφαλιστεῖ ἡ σταθερότητα τοῦ νησιού.
Ἀποχαιρετοῦμε τό Μαυροβούνιο μέ ἀναμεικτα συναισθήματα... Τό τοπίο εἶναι μοναδικό, ἀλλά ἡ ἀνθρώπινη ἐπέμβαση καί ἐκμετάλλευση σέ ἀρκετά σημεῖα ἀπαράδεκτη. Ἴσως μία ἄλλη ἐποχή τοῦ χρόνου νά ἐνδείκνυται καλύτερα γιά νά ἐπίσκεφθεῖ κανείς τόν Κόλπο τοῦ Κότορ.
Ἡ ἐπίσκεψη στήν περιοχή ἦταν μέρος ἑνός ἑξαήμερου ὁδοιπορικοῦ στά Βαλκάνια, στά τέλη Ἰουλίου τοῦ 2025, ἀπό τήν γράφουσα καί τίς τρεῖς φιλενάδες! Ὅλες οἱ φωτογραφίες εἶναι δικές μας.